آموزش چاپ سیلک اسکرین
تحقیق و نگارش: مجید شفاعی (۱۳۸۰)
آموزش چاپ سیلک اسکرین به زبان ساده
پایه و اساس چاپ سیلک اسکرین بر مبنای استفاده از تور ابریشم روی چهارچوبی از جنس چوب یا فلز است که با داروی ژلاتین حساس به نور پوشانده می‌شود. پس از نوردهی، شستشو صورت گرفته و تصویر آماده چاپ می‌گردد. اما قبل، حین و بعد از چاپ، عملیات خاصی باید انجام شود.
در این جزوه، آموزش سیلک به‌صورت مختصر و کاربردی برای علاقه‌مندان توضیح داده می‌شود. این نوع چاپ از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه بوده و با سرمایه‌ای اندک قابل راه‌اندازی است. برخلاف دیگر مشاغل که نیاز به سرمایه‌گذاری میلیونی دارند، برای چاپ سیلک تنها با هزینه کم می‌توان یک کارگاه راه‌اندازی کرد. کلیه مواد مورد نیاز در سراسر کشور به‌راحتی قابل تهیه هستند.
فهرست آموزش چاپ سیلک اسکرین:
- ۱- صفحه کار
- ۲- گیره
- ۳- میز کار
- ۴- قالب یا چهارچوب
- ۵- تور
- ۶- کاردک یا اسکویجی
- ۷- دارو
- ۸- ریتاردر
- ۹- پاک‌کننده‌ها
- ۱۰- رنگ‌ها
- ۱۱- میز نور
- ۱۲- طرح
- ۱۳- خشک‌کن
- ۱۴- چاپ
- ۱۵- موارد کاربرد چاپ سیلک
- ۱۶- عیوب احتمالی در چاپ سیلک
۱- صفحه کار
یکی از مهم‌ترین عوامل در کیفیت چاپ سیلک، صاف بودن صفحه کار است. گودی یا برآمدگی موجب افت کیفیت چاپ می‌شود. صفحات کار معمولاً از MDF، نئوپان یا فلز ساخته می‌شوند. ضخامت باید به گونه‌ای باشد که هنگام فشار دادن تغییر شکل ندهد.
در کارگاه‌های حرفه‌ای، صفحات دارای سوراخ‌های ریز و سیستم مکش هستند تا شیء چاپی بهتر روی صفحه قرار گیرد. اندازه صفحه بسته به نوع چاپ متفاوت است و معمولاً اندازه‌هایی مانند ۳۰×۴۰، ۴۰×۵۰، ۵۰×۶۰، و ۶۰×۷۰ رایج هستند. برای چاپ پارچه نیز میزهای بزرگ با طول ۳۰۰×۱۰۰ سانتی‌متر طراحی می‌شوند.
۲- گیره و لولا
گیره‌ها و لولاها برای محکم نگه داشتن چهارچوب روی میز استفاده می‌شوند. پیچ‌ها نقش اساسی دارند و باید به‌گونه‌ای باشند که چهارچوب را محکم نگه دارند. استفاده از تسمه فلزی زیر پیچ برای جلوگیری از آسیب به چهارچوب توصیه می‌شود. سیستم تنظیم ارتفاع برای چاپ روی اشیای مختلف نیز کاربردی است.
۳- میز کار
ارتفاع مناسب میز باید با قد چاپ‌کار هماهنگ باشد. میز نباید لق یا سبک باشد و پایه‌های مستحکم ضروری است. سطح زمین و میز باید تمیز باشد تا کیفیت چاپ حفظ شود.
۴- قالب (چهارچوب)
چهارچوب معمولاً از چوب خشک یا آلومینیوم ساخته می‌شود. اندازه آن باید حداقل ۵ سانت از هر طرف بزرگتر از طرح باشد. قالب‌های فلزی باید جوش‌کاری شده و بدون درز باشند. نظافت و شستشوی قالب بعد از هر بار چاپ بسیار مهم است.
۵- تور
تور ابریشمی اصلی‌ترین عنصر چاپ سیلک است. شماره تور بسته به نوع چاپ از ۳۰ تا ۲۰۰ متغیر است. بهترین تورها ساخت سوئیس یا ایتالیا هستند، اما برای تمرین، تور چینی مناسب است. کشیدن تور روی قالب نیاز به دقت بالا دارد و باید در زاویه‌های مناسب و با کشش دقیق انجام شود.
۶- کاردک (اسکویجی)
کاردک باید انعطاف‌پذیر و بدون بریدگی یا منفذ باشد. بسته به نوع چاپ (پارچه، مقوا، نایلکس) نوع کاردک متفاوت است. بعد از هر بار استفاده، تمیز کردن دقیق آن الزامی است.
۷- دارو
داروی حساس شامل ژلاتین، بی‌کرومات پتاسیم و مواد دیگر است که در محیط تاریک آماده و روی تور اعمال می‌شود. استفاده از کاردک برای پخش یکنواخت دارو ضروری است. برخی اساتید برای اطمینان بیشتر، یک لایه نازک دیگر از دارو پس از خشک شدن اول اعمال می‌کنند.
۸- ریتاردر
ریتاردر برای رقیق‌سازی رنگ، افزایش چسبندگی و شستن تور کاربرد دارد. در کارگاه‌های سنتی از تینر فوری هم استفاده می‌شود ولی برای کارهای دقیق، ریتاردر توصیه می‌شود.
۹- پاک‌کننده‌ها
پاک‌کننده‌های استاندارد برای حذف لاک از تور استفاده می‌شوند. استفاده از مواد خانگی مانند وایتکس و کلر ممکن است به تور آسیب برساند. بنابراین توصیه می‌شود از محلول‌های صنعتی مخصوص استفاده شود.
۱۰. رنگ‌ها
تنوع رنگ‌ها بسیار زیاد است و با توجه به نوع چاپ، متریال و بودجه می‌توان از انواع مختلف استفاده کرد:
- رنگ روغنی: برای کارهای ساده، دیر خشک می‌شود اما با ریتاردر چسبندگی خوبی دارد.
- پلی اتیلن: کیفیت متوسط، خشک‌شدن سریع‌تر نسبت به روغنی.
- PVC: کیفیت بالا و خشک‌شدن سریع با ریتاردر.
- پیگمنت: مناسب چاپ پارچه با بیس و خمیر رنگ.
- اورنیت: چاپ خاص و برجسته روی پارچه.
- رنگ آب شور: برای کارتن و مقوا.
- رنگ پلاستیک: قابل شستشو، مناسب پارچه و ارزان.
- رنگ پخت بالا: برای کاغذ گل چینی و ملامین.
- ترانس‌فر: برای چاپ با پرس حرارتی روی لباس.
- پودر اسکرچ: با خمیر مخصوص برای چاپ خراش‌پذیر.
حلال‌ها: آب، ریتاردر، تینر، بنزین، نفت، حلال ۴۱۰.
فرمول تینر فوری: حلال ۴۱۰ + استون + بوتیل استات + متانول + ایزوپروپیل الکل.
۱۱. میز نور
برای انتقال طرح به شابلن استفاده می‌شود. میز باید دارای چند لامپ (مهتابی یا مخصوص) باشد. ارتفاع بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر، نوردهی بین ۵ تا ۱۰ دقیقه بسته به شرایط است.
۱۲. طرح
طرح می‌تواند روی طلق، کاغذ کالک یا برش کاغذ مشکی آماده شود. برای ترام‌گذاری از ابزارهای فتوشاپ استفاده می‌شود.
۱۳. خشک‌کن
می‌توان از طناب، قفسه، یا هیتر برای خشک کردن استفاده کرد. برای سرعت بالا از رنگ PVC بهره ببرید.
۱۴. چاپ
بعد از آماده‌سازی، شابلن روی شیء قرار می‌گیرد و با فشار کاردک، رنگ منتقل می‌شود. برای دقت بالا، از شابلن‌های تنظیم‌کننده استفاده می‌شود. تمرین روی روزنامه توصیه می‌شود.
۱۵. خشک‌کن نهایی
برای خشک‌کردن چاپ نهایی از قفسه، هیتر یا طناب استفاده می‌شود.
۱۶. کاربردهای چاپ سیلک
- نایلکس، نایلون، CD، دفتر تلفن، سررسید، تقویم
- چرم، مقوا، آینه، شیشه، کیف، کفش
- جعبه‌ها، تابلوها، اشیاء تبلیغاتی، گونی، پارچه، البسه
۱۷. عیوب رایج چاپ سیلک
- خشک نشدن رنگ: استفاده از حلال مناسب و نظافت تور
- پاک شدن بیش از حد دارو: نوردهی کم یا ترکیب نادرست
- پاک نشدن دارو: نوردهی زیاد یا ترکیب زیاد
- پخش نشدن رنگ: مشکل در کاردک یا فشار چاپ
- پخش بیش از حد رنگ: تور آلوده، رنگ رقیق، فاصله نامناسب
- کثیفی شیشه میز نور یا سطح شیء باعث نقص چاپ می‌شود
- نور خوردن دارو قبل از نوردهی باعث اختلال می‌شود
سوالات متداول
آیا می‌توان با چاپ سیلک روی هر سطحی چاپ کرد؟
تقریباً بله؛ با انتخاب رنگ مناسب، روی اکثر سطوح قابل چاپ است.
برای شروع نیاز به دستگاه خاصی دارم؟
خیر، ابزارهای ساده مانند میز نور و شابلن کفایت می‌کند.
چقدر زمان لازم است تا حرفه‌ای شوم؟
با تمرین روزانه روی طرح‌های ساده، در مدت کوتاهی مهارت کسب می‌شود.
(آبان ۱۳۸۰)
اینستاگرام ما
تهران، خیابان وحدت اسلامی، بعد از چهارراه ابوسعید، کوچه ایزدی نیک، پلاک ۳۲، واحد ۴
تلفن ثابت: 
همراه: 
ایمیل: 
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.